De Zuidlaardermarkt anno 1797

Vanaf de dertiende eeuw wordt ze gehouden, op de derde dinsdag van okto­ber. Die derde dinsdag was altijd een traditionele tijd­smarkering: in de herinne­ring kon iets er zoveel dagen of weken voor of na ge­beurd zijn. Voor die dag moest een boer ook, wilde hij zich niet de meewa­rig­heid van zijn colle­gae op de hals halen, klaar zijn met ’t na­jaars­werk, zoals aard­ap­pel­rooien; na die dag mocht einde­lijk de kachel voor het eerst weer aan. “Bie ons is Zuudlo­ard’r maark as de zeeg’n op ’t waark” zei men dan ook wel.

In de tijd dat paardentractie nog de enige tractie was, op die van mensen na, was de Zuidlaardermarkt de grootste paar­den­markt van Europa. Was de derde dinsdag van oktober weer daar, dan zwermden uit alle windrichtin­gen de paardenkopers en -verko­pers rich­ting Zuid­laren, met in hun kielzog ‘wichter’ en ‘jongs’ op zoek naar verke­ring. De vrijlustigen onder het publiek gaven uiter­aard niet zoveel om de handjeklap-tafe­relen, al werd een ge­slaagde koop dan ook afge­sloten met “geluk”. Nee, zij zoch­ten elders hun vertier, in de herbergen, in de eendags­gelagen die in gewone huizen gehou­den werden en – niet te vergeten – in de dans­tenten.

Maar laat me de Groninger arts Jacob van Geuns aan het woord, zelf nog vrijgezel, als hij in het najaar van 1797 aan zijn in Utrecht wonende vader verslag doet van de Zuidlaardermarkt:

“Ik heb laatst eens de Zuidlarensche markt bezogt. Dewijl dit een der drukste boeremarkten is in onze ommestreken en ik nog nimmer op een boeremarkt geweest was, bekroop mij de lust om deeze te gaan zien. Ik had eene goede gelegenheid om met neef Van Bergen er nae toe te gaan, die in zijn wagen een plaats over had en ze mij aanbood.

’s Morgens 10 uur reden wij hier vandaan en waren om 12 uur daar. Verbazend en onbegrijplijk groot is de toevloed van menschen daar heenen; op de groote plaats of brink werd men gestadig bijna verdrongen door de boeren. Wij bezogten de eigenlijke marktplaatsen, alwaar sterk gehandelt werd in jonge veulens, magere koeien en ook melkkoi­en. Hier kon men rijke­lijk zien en horen het in de handen slaan en kloppen bij het handelen en dingen gebruikelijk. Trouwens, dat wilde ik ook liever doen als het gevoel hebben van die zware eeltige han­den!

De kramen van koopmanschappen zagen wij ook, als ook de dans- en speeltenten. Hier was het minder vol en druk – schoon de vermaaklijkheden van ’t dansen eerst met den avond regt begin­nen, zoo zag men toch hier en daar voor de viool dansen. Dewijl in dien dag alle de huizen in Zuidlaren herbergen zijn en ook bijna alle vol, namen wij ons quartier bij een bakker, alwaar wij van onze medegenomene provisie wat aten, met Drent­sche stoete en een glas wijn. Men kan enigsints over de con­sumptie in die dagen in dat dorp oordeelen, daar de bakker daar wij waaren reeds 300 stoeten verkogt had en er zijn nogal verscheiden andere bakkers in Zuidlaren.

Namiddags na alles rondgewandelt en bezien te hebben reeden wij weer nae de stad, doch nu was het onbegrij­pelijk drok met rijtuigen. De geheele weg van Zuidlaren nae Groningen was een bijnae aanhoudende passage van rijtuigen; bij Haren komende moesten wij wel bijnae 1/4 uur wagten eer wij door de aldaar samengepakte hoop van pleisterende chaisen en wagens konden komen.

’s Avonds thuis komende was ik wel blijde dit eens gezien te hebben, doch zoude geene sterke begeerte hebben nog dikwijls die reis te doen.”

Eerder verschenen in De Oosterpoorter (ca. 1995) en op een opgeheven website (2004).

---