Warffumer bloklichters
Geplaatst op: 27 november 2018 Hoort bij: Taal 2 reacties
Offerblok Warffum, interbellum. Collectie Groninger Archieven 2138-5646.
Werd er na het vorige logje op geattendeerd dat ‘bloklichters’ de schimp- en spotnaam voor inwoners van Warffum was. Dat wist ik nog niet. De tipgever verwees naar de Volksverhalenbank van het Meertensinstituut, die de term enerzijds terecht definieert als “dieven die het offerblok leeghalen”, terwijl de Warffumers die naam anderzijds te danken zouden hebben
aan het feit dat ze het offerblok, met daarin de offergiften, altijd zouden leeghalen.
Dit laatste nu, vind ik minder gelukkig verwoord. Sowieso wordt een offerblok periodiek volkomen legaal leeggehaald. Met de term zouden dan ook buitengewoon ordentelijke diakenen kunnen worden aangeduid. Dat moet maar niet. Het ging in beginsel uiteraard om manspersonen uit Warffum, ooit opgepakt nadat ze zich wederrechtelijk de inhoud van het een of andere armblok toeëigenden, daarmee een smet werpend op het blazoen van de brave Warffumers in het algemeen, die dat voortaan bij onmin of plagerij voortdurend ingepeperd kregen.
Was benieuwd naar de oudste melding. Die blijkt (voorlopig) te staan in het Woordenboek der Groningsche Volkstaal van Molema (1887) – bij het lemma ‘molboon’ noemt Molema ook andere schimp-, spot- en bijnamen, onder andere dus die voor de Warffumers: bloklichters.
In elk geval hadden de Warffumer onverlaten die hun dorpsgenoten – naar het schijnt voor eeuwig – dit koopje geleverd hebben, het niet voorzien op hun eigen armblok. Voor het forceren van zo’n zwaar met ijzer beslagen, hardhouten kluis kon je maar het beste een hele scherpe beitel meenemen. Na een succesvolle bewerking met een dergelijk stuk gereedschap was een blok voorgoed onbruikbaar. Uit de administratie van de Warffumer diaconie blijkt echter, dat het armblok in de kerk van Warffum voortdurend in gebruik is geweest van de achttiende eeuw tot na 1900.
Als inderdaad een historisch feit tot de bijnaam heeft geleid, dan hadden de oorspronkelijke Warffumer bloklichters het dus voorzien op een armblok ergens in de omgeving. En dat zette kwaad bloed. Vandaar de schimpnaam, die later verzachtte tot een spot- en bijnaam.
groninganus 
Bijnamen hebben een lang leven en dus kunnen de bloklichters voor het begin van de achttiende eeuw hun slag hebben geslagen. Daarna zal de Warfummer kerkeraad verstandig genoeg zijn geworden en een niet te lichten, niet te vernielen of te legen door onverlaten armblok hebben laten maken. Is toch ook een mogelijkheid, of waren er voor de achttiende eeuw geen arm/offerblokken? Ken alleen de bijnaam voor Peizenaren, die tot in de jaren 1960 nog gebruikt werd: Paaiser bekkesnieders, werd ook wel voor Norgers gebezigd en laat weinig aan de verbeelding over. Vroeger was een jongen zonder knipmes ondenkbaar, (op te vouwen scherp zakmes, waarmee je allerlei dingen kon doen, een koe lossnijden uit een benarde positie, maar ook aarde onder de nagels weghalen, ook zonder rokertje was men geen man, dingen die nu grotendeels verboden zijn, trouwens, die van Eel(de) konden ook bekken snijden. Reina
Reina, als een armblok vernield was, werd er geen nieuwe gemaakt. Het is eigenlijk een middeleeuws ding en kostte nogal wat aan materiaal en arbeidsloon.