In hoeverre bestond de woningvoorraad uit arbeiderswoningen?
Geplaatst op: 14 februari 2019 Hoort bij: Geschiedenis, Westerkwartier 3 reactiesIn 1808 wilde de overheid met het oog op een nieuwe belasting weten hoeveel woningen er in elk dorp stonden, en hoeveel van die onderkomens arbeiders- en armenwoningen waren. Voor het Westerkwartier zijn de opgaven bewaard gebleven. Ik heb ze in deze tabel ondergebracht:
Plaats | Totaal bewoonde huizen | Boeren en ingezetenen | Arbeiders dagloners + armen | Percentage arbeiders |
Vredewold | ||||
Marum +
de Wilp |
115 | 51 | 44,3 % | |
Nuis | 49 | 12 | 24,5 % | |
Niebert | 55 | 20 | 36,4 % | |
Tolbert | 119 | 52 | 43,7 % | |
Midwolde | 49 | 15 | 30,6 % | |
Leek | 151 | 45 | 29,8 % | |
Zevenhuizen | 200 | 145 | 72,5 % | |
Lettelbert | 46 | 10 | 21,7 % | |
Oostwold | 35 | 11 | 31,4 % | |
Lagemeeden | 22 | 6 | 27,3 % | |
Hoogkerk &c. | ||||
Hoogkerk | 76 | 26 | 34,2 % | |
Leegkerk | 31 | 11 | 35,5 % | |
Dorkwerd | 17 | 4 | 23,5 % | |
Aduard etc. | ||||
Aduard | 98 | 44 | 44,9 % | |
Hogemeeden | 44 | 12 | 27,3 % | |
Den Ham | 42 | 12 | 28,6 % | |
Fransum | 23 | 6 | 26,1 % | |
Wierum | 26 | 1 | 3,8 % | |
Oostum | 14 | 3 | 21,4 % | |
Garnwerd | 85 | 48 | 56,5 % | |
Westerdeel-Langewold | ||||
Grijpskerk | 124 | 85 | 33 + 6 | 31,5 % |
Kommerzijl + drie Waarden | 82 | 50 | 61,0 % | |
Sebaldeburen | 62 | 40 | 19 + 3 | 35,4 % |
Lutjegast | 93 | 59 | 28 + 6 | 36,6 % |
Grootegast | 145 | 84 | 55 + 6 | 42,1 % |
Doezum | 123 | 80 | 40 + 3 | 35,0 % |
Opende | 47 | 36 | 10 + 1 | 23,4 % |
Lucaswolde | 16 | 11 | 5 | 31,2 % |
Oosterdeel-Langewold | ||||
Zuidhorn | 133 | 57 | 42,9 % | |
Noordhorn | 135 | 54 | 40,0 % | |
Niekerk | 70 | 28 | 40,0 % | |
Oldekerk | 68 | 37 | 54,4 % | |
Faan | 10 | 1 | 10,0 % | |
Niezijl | 78 | 39 | 50,0 % | |
Visvliet etc. | ||||
Visvliet en Pieterzijl | 130 | 50 | 38,5 % | |
Kommerzijl + drie Waarden | 82 | 50 | 61,0 % | |
Middag-Humsterland | ||||
Oldehove | 134 | 63 | 47,0 % | |
Niehove | 100 | 44 | 44,0 % | |
Saaksum | 40 | 21 | 52,5 % | |
Ezinge | 98 | 36 | 36,7 % | |
Feerwerd | – | – | – |
De grootste kernen Zevenhuizen en Leek waren juist ook hele jonge – ze hadden hun ontstaan aan de vervening te danken. Maar terwijl Zevenhuizen het hoogste aandeel arbeiderswoningen van het Westerkwartier kende (72,5 %) was dat in Leek juist aan de lage kant (29,8 %). Zevenhuizen was veel proletarischer dan het verzorgingscentrum Leek, mag je concluderen. Hoge percentages arbeiderswoningen waren er ook in Kommerzijl en Garnwerd met hun kleinschalige havenactiviteiten. Door de bank genomen zal in het Westerkwartier ruim een derde van de woningvoorraad uit arbeiderswoningen hebben bestaan. Laag waren de percentages in typische boerendorpen als Dorkwerd en Lettelbert.
Verder heb ik de percentages geclassificeerd in vier groepen: 20-29% (geel), 30-39 % (oranje), 40-49 % (rood) en meer dan 50 % (paars). Hoe donkerder de kleur, hoe hoger het percentage arbeiderswoningen op de gehele woningvoorraad. In kaart gebracht levert dat het volgende beeld op:
De paarse stippen (relatief veel arbeiderswoningen) zitten vooral vlakbij het Reitdiep, waar afgezien van de haventjes de grote boerderijen op de jonge zeeklei ’s zomers behoefte aan veel losse arbeidskrachten hadden. In de omgeving van de stad en het noorden van het Vredewold vallen juist de lage percentages op. Ten zuiden van het Hoendiep is het paars van Zevenhuizen vrij uitzonderlijk.
—
Bron; Groninger Archieven, Toegang 735 (gerechten Westerkwartier) inv.nr. 752.
Interessante gegevens voor een bijdrage aan de geschiedenis van het Westerkwartier. Het laatste overzichtswerk dateert alweer uit 1968 (Ligterink)
Hoe verzin je het weer Harry.. !?
Enorm interessant.!
Leuk om te lezen.