Omzet uit dierlijke producten op een Oldambtster boerderij

Er bestond enige behoefte aan informatie over boerenboekhoudingen, dus haalde ik mijn notities dienaangaande uit de jaren tachtig tevoorschijn en trof een bult cijfertjes aan die ik nooit gebruikt heb. Die van een boerderij op Het Waar onder Nieuwolda bijvoorbeeld, waarop een familie De Groot had gezeten.

De meeste boerenboekhoudingen uit het Oldambt die ik zag, bevatten alleen het “gemaak”, dat wil zeggen de omzet van granen (gerst, tarwe, haver), zaden (kool-, raap-, aweel- en mosterdzaad) en peulvruchten (erwten en bonen). De omzet uit dierlijke producten, boter maar ook ossen bijvoorbeeld en opgefokte paarden, was vergeleken daarbij vaak niet noemenswaard. Jacob Jans en Jan Jacobs de Groot daarentegen, noteerden in de periode 1790-1859 zulke inkomsten wel  en ik bleek ooit eens te hebben uitgerekend welk percentage die van de gehele bedrijfsomzet uitmaakten. Die percentages staan in bovenstaande grafiek per jaar in blauw, met in rood de voortschrijdende zevenjarige gemiddelden om door de al te grote fluctuaties de ontwikkelingen op termijn beter te kunnen zien.

Tot zo 1805 zorgden de dierlijke producten voor ruim een vijfde van de omzet.  Dat halveerde gaandeweg naar 10 % tussen 1805 en 1820. In die periode waren de graanprijzen bijzonder hoog: mogelijk is daarom grasland gescheurd voor bouwland, wat ook kon door de toepassing van watermolens die het land droger hielden. Rond 1820 kelderden de graanprijzen echter door goedkope import uit Rusland die een agrarische crisis teweegbracht, waar met name boeren aan onderdoor gingen die net flink hadden geïnvesteerd in een nieuwe, peperdure boerderij. Op Het Waar steeg het aandeel veeteelt in de omzet nu weer trendmatig, zij het met ups en downs, tot in de jaren 1850, zonder dat ooit het niveau aan het begin van de eeuw werd  geëvenaard:. In de jaren vijftig of eerste ‘champagnejaren’ gingen de graanprijzen opnieuw omhoog, en nam het aandeel van dierlijke producten in de omzet weer af.

---