Het Poortershuisje

Dit zijn de fundamenten van het zogenaamde Poortershuisje aan het Damsterdiep:

Oorspronkelijk stond de Steentilpoort ernaast. Wat de Groningers het Poortershuisje noemen was eigenlijk het huisje met de trapgevel waar de poortier van de Steentilpoort woonde, en het in- en uitgaande verkeer in de gaten hield. ’s Avonds moest hij de poort sluiten, en ’s morgens de poort weer openen. Op zondag bleef de poort tijdens de godsdienstoefeningen dicht. Als iemand er toch in wilde, moest hij geld betalen aan de poortier. Ook handelde zo’n poortier stedelijke in- en uitvoerrechten af:

Bovenstaande foto is van vlak voor de sloop van de Steentilpoort (1874). Die poort had er twee-en-een-halve-eeuw gestaan. Waarschijnlijk stond het Poortershuisje er even lang. Klopt dat, dan was de bekendste bewoner poortier Eppo Tjackes van Vreden, die in juli 1672 zijn hoofd verloor op het schavot.

Toen Bommen Berend in aantocht was, lapte deze Eppo, geboren te Wedde in 1650, namelijk allerlei militaire veiligheidsmaatregelen aan zijn laars. Tegen het verbod in begaf hij zich ’s nachts op de stadswal en was er brutaal tegen de schildwacht. Hij liet de drijfboom in het Damsterdiep open liggen, omdat de ketting ervan kapot was, iets wat hij weer niet aan het bevoegd gezag doorgaf. Hij voer met zijn bootje naar buiten om daar iemand te spreken en liet de volgende dag een verdachte sinjeur de stad in, zoals hij ook allerlei mensen, goederen en brieven tegen betaling van steekpenningen doorliet. Hij vergat dus zijn ambt en verzaakte zijn plicht, handelde “verfoeilijk en gevaarlijk”, waardoor de stad in de “uiterste miserie en ruïne” had kunnen raken. Nadat hij op de Grote Markt onthoofd was ontving zijn weduwe echter nog wel het lopende kwartaal tractement van het stadsbestuur.

Het Poortershuisje na de slechting van de wallen, ca. 1895:

En begin twintigste eeuw:

Het stond aardig scheef:

Maar dat gaf niet, nadat het bij de Bevrijding in april 1945 verwoest was en een paar jaar later helemaal opgeruimd werd voor een brede autobaan, maakten de Groningers er in hun herinnering een legendarisch monument van. Hier bijvoorbeeld het naieve schilderij dat ene H. de Jonge naar een foto produceerde:

Mocht iemand het schilderij willen hebben – mijn goede vriend H. heeft het te koop.

Nagekomen:

Hier staat nog een filmpje over het Binnen-Damsterdiep, waarbij ook de noordzijde van het Poortershuisje even in beeld komt, een kant die je anders nooit op foto’s ziet.

---