De kroegen van de oude Veemarkt

                                                                           Foto: collectie RHC de Groninger Archieven

“Het wemelt rond de veemarkt van allerlei tapperijen”, constateerde Stadjer nog op 23 juli 1968, vlak voor de sloop. En hij noteerde iets wat ik al vermoedde, namelijk dat het om part-time kroegen ging:

“De meesten zijn maar een keer in de week open, dinsdagmorgen. Het ding zit dan een paar uur stampvol. En de tapper kan de rest van de week op zijn rug liggen genieten van de opbrengst. Om de spieren soepel te houden, heeft hij een of twee avonden per week nog wel een duivemelkerspartijtje of de bond van oprechte geitefokkers. Maar dat moet je niet overdrijven.”

In die kroegen zaten op dinsdag, veemarktdag, vanaf een uur of vier, vijf, zes tot ongeveer het middaguur de boeren en veehandelaren. Stadjer, die de veemarkt graag mocht aandoen, maar tamelijk benauwd was voor de koeienvlaaien en stralen pruimtabak die plotsklaps in zijn richting konden schieten, vertelt over het gangbare horeca-interieur alhier:

“Die kroegjes zijn nauwelijks luxe van opzet. Kale tafeltjes, met daaromheen zoveel mogelijk keukenstoelen. Hoe meer hoe beter. Op elke stoel kun je per veemarkt minimaal tien veehouders zetten. Da’s ruim een liter koffie en een kratje pils.”

Ik wilde al een tijdje een lijst maken van de horeca aan de oude Veemarkt, met de opeenvolgende uitbaters en wat bijzonderheden erbij. Toen ik vandaag de schets van Stadjer tegenkwam, heb ik daar maar even werk van gemaakt. Onderstaande lijst is gebaseerd op de gegevens in de Groninger Adresboeken vanaf 1907, die louter de hoofdbewoners van een adres en hun beroepen noemen. Namen van horeca-gelegenheden komen onder meer uit telefoonboeken, terwijl voor de joodse uitbaters gebruik is gemaakt van razzialijsten en digitaal monument.

DE LIJST:

Veemarktstraat 2 – De Koppel Paarden
Voor 1922 genummerd als Veemarktstraat 1, Pal op de hoek van de Oosterweg.
1914 – 1927: G. Boerema, caféhouder
1928 – 1968: W. Wichers, caféhouder
Mogelijk gaat het bij de laatste om een vader en een zoon, omdat er in 1943 jr. achter W. Wichers staat. Vanaf 1950 zit is er op 2a een annexe slijterij van M. Boerema,, in 1964 woont een mevrouw Wichers – Boerema op 2b. Het complex wordt in 1972 niet meer in het adresboek genoemd, het zal dan gesloopt zijn.

Veemarktstraat 5 – De Veehandel
Vanaf 1907: A. de Vries, hotelhouder. Vanaf 1914 heet hij hotel-caféhouder. Vanaf de vroege jaren twintig zit er een veestalling naast, op nummer 6.
In 1943 heeft J.J. de Vries de zaak overgenomen, ook hij heet hotel-caféhouder.
In 1968 lijkt het bedrijf opgeheven, wel woont er nog een hotelemployé A.T. de Vries.***
In de Nieuwsblad-reportage van begin 1965 komen de Jan de Vries en zijn vrouw aan het woord. Volgens de verslaggever vonden velen de “gewoonte” van veekopers om voor dag en dauw jenever te drinken “vreemd” en “weerzinwekkend”. Maar de vrouw De Vries vergoeilijkte het:. “Ach ze zijn het zo gewend”, zei ze. “Je moet niet vergeten: de mensen komen niet net uit bed, ze hebben er vaak al een hele reis op zitten.”

Veemarktstraat 7 – Veelust
1907/1908: J.L. Bolhuis, kastelein
1909/1910: H. Kamps, caféhouder
1910 – 1922: H. Olthof, caféhouder
1923 – 1943: J.L. Melissen, caféhouder
1950 – 1964: W. Kok, caféhouder
1968 nog wel een café, 1972 niet meer. Staat op de foto.

Veemarktstraat 9
1907 – 1908: H.L. Olthoff, caféhouder. Is hij verhuisd naar 7?
Dan wordt dit adres tot 1918 niet meer genoemd als café. In 1914 wordt het opgesplitst in 9 en 9-I. Op 9:
1918 – 1935: K. Oosterhuis, verlof
1937: niets genoemd. verbouwing?
1939 – 1940: J.R. Woltjer, caféhouder
1941 ebj: niet meer genoemd als café, wel woont er de wed. Woljer-Woldendorp.
1950 heet zij verlofhouder. De bakkersknecht A. Georg woont in.
1958 – 1972: A. Georg, caféhouder. ***
In 1963 viel hier een klant uit de buurt steil achterover van het stoepje. Dood.

Veemarktstraat 10
1907 – 1911: J. Bamberger, logementhouder. In 1911 is de initiaal I, mogelijk gaat het om  dezelfde persoon, maar die heet dan wel café-logementhouder.
1914 – 1941: L. Gans, café-logementhouder. Heeft in de vroege jaren twintig een commensaal, M. Levy, handelsreiziger.
1943: wed. M.H. Gans-Gans, café-logementhouder
Volgens de razzialijsten en het digitale monument voor de weggevoerde Nederlandse joden woonden op dit adres Mietje Henriëtte Gans (1875), koffiehuishoudster,  en haar zoon Abraham Meinhart (1908), vertegenwoordiger. Zij stierf in Auschwitz, eind 1942, van hem is de sterfplaats en -datum onbekend. Een inwonende dochter of nicht, Alegonda M. Gans (1913), verkoopster, overleefde de oorlog.
Na het wegvoeren van de familie Gans is er op dit adres geen horeca meer geweest.

Veemarktstraat 18
1907 – 1911: G. Nieweg. logement
1914 – 1915: C. Nieweg, café-logementhouder.
1918: mej. G. Nieweg, café-logementhouder
Nadien tot 1939 geen horeca op dit adres.
1939: K. Oosterhuis, caféhouder (eerder op Veemarktstraat 9)
1940: H. Jonkman, caféhouder
Nadien zit er geen horeca meer op dit adres.

Veemarktstraat 19
1907 – 1908: J. Wijnberg, slijter
1909 – 1911: I. Wijnberg, koffiehuis
1914 – 1918: I.W. Wijnberg, koffiehuis (mogelijk steeds dezelfde.)
1919: J. Cohen, koffiehuis
1920: I. Wijnberg, koffiehuis
Van 1910 tot 1920 woont in A.V. Wijnberg, redacteur van het Groninger Dagblad.
1921 – 1925: J. Cohen, koffiehuis
1926 – 1942: J. Cohen-Nieweg, koffiehuis (vergelijk nummer 18!)
Jacob Cohen, koffiehuishouder, en zijn vrouw Goline Nieweg, waren beide geboren in 1876. Beide zijn op 3 december 1942 vermoord in Auschwitz.
Nadien is er geen horeca meer op dit adres. In de jaren vijftig zit er eerst een boekbinderij en papiergroothandel, maar vanaf 1958 bestaat het hele adres niet meer in de adresboeken.

Veemarktstraat 25 en 25a – Hotel Marktzicht
Voor een omnummering van 1922 nog 25 en 25a.
1910 – 1922: E.L. de Haan, hotelhouder (hij kwam van 80)
1923 – 1933: J.M. Cohen (ook wel I.M. Cohen genoemd)
1935: M. Cohen, hotelhouder
1937 – 1958: C. Durville, caféhouder
Inwonend vanaf 1941 een H.J. Durville, eerst smid, later orthopedisch instrumentmaker genoemd.
1961: niets op dit adres
1964: café W. Kok (vergelijk nummer 7!)

Veemarktstraat 27
Aanvankelijk 27, vanaf 1910 25 en 27, vanaf 1922 26 en 27, alter weer alleen 27.
1907 – 1908: F. Koster, koffiehuishouder
1909 – 1943: J. Koster, koffiehuishouder
1950: W. Oldenburger, caféhouder en mevr. M. de Vries, caféhouder
1958: W.G. van den Brom, caféhouder
1961 – 1968: L. Cordes, caféhouder

Veemarktstraat 63
1907 – 1925: J. Bolhuis, tapper
Hij heeft rond 1920 kostgangers, een politie-agent en een bouwkundige.
1926 – 1935: Gez. Bolhuis, caféhouder
1937 – 1950: Mej. A.B. Bolhuis, café-, respectievelijk verlofhouder
1958: geen horeca, maar er woont wel een mevr. Dijkstra-Kolthof
1964 – 1968: M. Dijkstra-Kolthof, caféhouder

Veemarktstraat 76 – 77
Voorheen kantoren van Rubingh en Zonen
1933: W. Venema, caféhouder
1935 – 1968: L. Brink, caféhouder. Vanaf 1950 in de adresboeken als verlofhouder en aardappelhandelaar. In 1972 wordt het adres niet meer genoemd.

Veemarktstraat 80 – Hotel de Haan
1907 – 1915: E.L. de Haan, eerst caféhouder genoemd, van vanaf 1909 hotelhouder
In 1909/1910 wonen er diverse veehandelaren mede op dit adres.
De Haan verhuisde naar 25. Daarna zitten er achtereenvolgens een manufacturenzaak en een sigarenmagazijn op Veemarktstraat 79+80.
1943: S.J. Walker, caféhouder
vanaf 1950 tot 1972 is hier woonachtig de wed. Swarte – Walker, buffetjuffrouw. Nu de Meeuwerderweghoek van Café Cheers.

Veemarktstraat 81
Het pand aan de andere kant van de Meeuwerderweg, aan het pleintje naar de Griffestraat. Naast de winkel van De Gruyter.
1907 – 1924: G. Walrecht, tapper
1925 – 1927: H.E. Schaank, caféhouder
1928 – 1931: J.B.H. Brugman, caféhouder
Nadien geen horeca meer op dit adres.

Veemarktstraat 85-I/85-Ia – Grolsche Bar
1926: F. Gallis, met die vermelding
1927 – 1935: F. Smith, idem
1940: G. Veenstra, idem
1941: F.J. Wagenaar, caféhouder
Daarna een tijd geen horeca op dit adres tot
1950: mevr. T. Roggen, cafetariahoudster met haar cafetaria
1958 – 1964: B. Bakker, expediteur en cafetariahouder
1968 – 1972: M.A. van Doorn, cafetaria

Veemarktstraat 94
1907 – 1911: J. Bolhuis, caféhouder
Vanaf 1910 heet het hier Hotel Bellevue, maar die naam verhuist met de uitbater naar nummer 101 naar de andere hoek van het hoogst genummerde en bewaard gebleven deel van de Veemarktstraat bij het water. Daarna zitten hier op 94 onder meer een manufacturenzaak, en een kruidenierszaak van Albino. Nog weer later is het een garage.

Veemarktstraat 101 – Hotel Bellevue
1918: J. Bolhuis (komt van 94 en neemt het uithangbord mee.)
1919: K. Staghouwer, hotel
1920: wed. J. Bolhuis, hotel
1921 – 1922: K. Staghouwer, hotel
1923 – 1933: W. Tuinema, hotel
1935 – 1972: G. Woldendorp, café
(Later het café van Jannes Bosklopper, de Oude Veemarkt. Momenteel de Heren bij de Amstel.)

Vervolg

---