Eerste Groningse executie met guillotine verliep niet vlekkeloos

Een bloedstollend verhaal van Henk Boels vanavond, bij de jaarvergadering van de cultuurhistorische vereniging Stad en Lande.

Hij vertelde over het gebruik van de guillotine in het Groningen van de Franse Tijd. Tot nu toe was uit literatuur wel bekend dat dit relatief humane Frans-revolutionaire instrument ter voltrekking van de doodstraf hier gebruikt was, maar als incidentele melding, terwijl een uitvoerige behandeling ontbrak.

Uit de Napoleontisch-juridische paperasserij van 1810-1813 viste Boels twee strafzaken die eindigden met een onthoofding door middel van zo’n toestel. Aan de orde kwam vooral de eerste zaak, die van een vrouw uit Gasselternijveen. Zij pleegde een roofmoord (of doodslag met roof) op een pandjesbazin bij het verlaat van Kiel-Windeweer. Uit Boels bij tijd en wijle vermakelijke relaas bleek dat de op Franse leest geschoeide rechtspraak nogal omslachtig te werk ging, met een instructie door een Rechtbank van Eerste Aanleg in Groningen en een Procureur-Generaal in Den Haag, een strafproces bij het Gronings Hof van Assisen met een jury die tot stand kwam door loting uit een groep van 36 hooggeplaatste inwoners, en met meervoudige cassatiemogelijkheden bij de hoogste rechtbank van Napoleons keizerrijk te Parijs.

Hangende een eerste cassatie ontsnapte de al ter dood veroordeelde vrouw uit een krakkemikkig zolderkamertje van het Hof in de Oude Boteringestraat. Toen zij na twee dagen weer was opgepakt, moest eerst weer vastgesteld worden of zij het wel was. De getuigen zeiden allemaal van wel, maar ook tegen die uitspraak kon zij in cassatie gaan. Maar ze rekte er alleen haar leven wat mee, haar lot ontliep ze niet.

Op de Grote Markt stond het zwart van het volk toen die bewuste maandag de Groningse guillotine dan eindelijk voor de eerste maal gebruikt zou gaan worden. Helaas verliep voltrekking van het vonnis niet helemaal naar wens. Ondanks geslaagde proefnemingen vooraf met schapen en lichamen van reeds gestorven boeventuig, bleef het valmes van de guillotine halverwege de hals van de vrouw steken. Dat kwam door heur haar, dat kennelijk niet eerst gekortwiekt of opgebonden was. De scherprechter moest het karwei met de hand afmaken, d.w.z. met een gewoon mes dat hij bij zich droeg.

Het Napoleontische Groningen leek heel even op IS-gebied.

---