Schiere stee, dat Aikema

Aikema, Grijpskerk. Collectie RHC Groninger Archieven 818-6564 (opgepept).

Dat moet best een schiere stee geweest zijn, dat Aikema, daar achter Grijpskerk aan de lange bomenlaan door de grazige weiden naar Munnekezijl.

.Zonde dat zoiets weg is en je vraagt je dan af hoe er een eind aan kwam. Het borgenboek van Formsma c.s biedt in zo’n geval uitkomst. Op deze borg woonde de familie Clant van Aikema, om te beginnen Jan Remmert. Toen deze Clant en zijn vrouw in 1655 en 1656 overleden, lieten ze een peuterdochtertje na, dat werd opgevoed door opoe. In 1667, op haar dertiende, zou deze rijke erfgename worden geschaakt door haar neef Lucas, die haar op zijn witte paard meenam naar Oost-Friesland en haar daar trouwde. De jongelui gingen op Aikema wonen, werden weldra vrome lidmaten van de hervormde kerk, en kregen maar liefst achttien kinderen.

Zes daarvan leefden nog in 1706, toen dit vruchtbare stel uit de tijd gekomen was. Eerst kreeg hun oudste zoon de borg. Hij stierf er als vrijgezel, in 1722.  Daarna nam de tweede zoon het spul over, maar die ging vier jaar later al dood, ook als vrijgezel.  En zo kwam Aikema in handen van de derde broer, die – Aikema slaakte een zucht van verlichting – wèl getrouwd was en kinderen had en wiens oudste zoon Lucas in 1736 Aikema erfde.

Deze Lucas Jan Clant kreeg in 1748 een mooie functie als generaliteitsrekenmeester, maar bleef na dat ambtsjaar in het verre Den Haag rondhangen. Daar was weliswaar veel meer te beleven dan in Grijpskerk, maar ging het ook goed mis met hem. Door bepaalde “misvattingen in sijn begrip en oordeel” kon hij niet eens meer voor zichzelf en zijn bezittingen zorgen en bevond hij zich in een “beklaagelijke toestant”, althans volgens de familie, die hem in 1752 onder curatèle liet stellen. Waarschijnlijk om de schulden te delgen, verkochten de bewindvoerders weldra de borg en de landerijen. Lucas Jan ging niet eens naar een ‘Verbeterhuis’, want hij stierf in 1760 te Groningen, aan de Spilsluizen.

De koper van Aikema, die wel meer borgen kocht, probeerde het voorname huis meermalen te verhuren. Veel onderhoud zal er vanaf 1748 niet gepleegd zijn en dus ging dat moeilijk. Daarom viel in 1768 het doek. Aikema werd op afbraak geveild voor 1000 gulden. Het geboomte bracht nog meer op.

Helaas hebben Formsma c.s. het verhaal over Aikema niet overdadig geannoteerd en ik heb zo’n gevoel dat er in Den Haag nog een aardige schandaalhistorie in rechterlijke archieven ligt. Die moet ik dan misschien een andere keer maar eens gaan uitzoeken. Al mag iemand anders het ook doen.

 

---