Het Pijpkergilde en de armenkamers

In het Oldambt was elke nederzetting verdeeld in gilden, oftewel buurten die vooral van belang waren voor naberhulp bij kraam-, ziek- en sterfbed. De vrouwen van een gilde assisteerden bij geboorte en ziekte, de mannen van een gilde droegen de doden naar het kerkhof, zo zat de rolverdeling ongeveer in elkaar.

Soms manifesteerde zo’n gilde zich ook bij het bevoegd gezag. Het Pijpkergilde in Noordbroek bijvoorbeeld, leverde omstreeks 1800 een rekest in bij de Drost van het Wold-Oldambt.

In het Pijpkergilde stond een rijtje van vier armenkamers, schamele eenkamerwoninkjes onder één dak waar de diaconie gratis of tegen een gereduceerde huur bedeelden liet wonen. Nu was er verschil van inzicht gerezen tussen de diaconie en het gilde over het waken bij zieke, en het afleggen en ter aarde bestellen van dode bewoners van die kamers.

Omdat de diaconie, aldus het Pijpkergilde, “gewoonlijk in die kamers oude en zwakke menschen” liet wonen, “en wel dikwijls uit andere gilden of plaatsen herkomstig”, werd het Pijpkergilde veel meer dan de andere Noordbroekster gilden bezwaard met naberplichten. Het Pijpkergilde wilde hierover graag een uitspraak van de Drost.

Die kwam de Pijpekers een eindje tegemoet. De ingezetenen van hun gilde hoefden voortaan niet meer te waken bij een zieke in een van de armenkamers. En bij een sterfgeval aldaar hoefden ze het het stoffelijk overschot niet meer af te leggen en te kisten. Daarmee werd het gilde zo’n beetje ontheven van alle intramurale naberplichten in deze woninkjes  Aan de andere kant bleven de mannen van het Pijpkergilde wel verantwoordelijk voor de naberplichten buitenshuis: het vervoer van een doodskist naar het sterfhuis, het delven van het graf, het luiden van de kerkklok voor de begrafenis, en uiteraard de teraardebestelling zelf.

Nu de dienstverlening zo’n beetje gehalveerd was, halveerde de Drost ook de gewone gift voor de nabers na een begrafenis. De diaconie hoefde het Pijpkergilde voortaan slechts een kwart ton bier te geven, in plaats van de traditionele halve ton (77,5 liter kluin met 9 % alcohol).

De Drost stelde de bewoners van de armenkamers hélemààl vrij van gildediensten. Kennelijk had het Pijpkergilde die van de broze oudjes geëist.

—

Bron: RHC Groninger Archieven, Toegang 731 – Rechterlijk Archief Wold-Oldambt, inv.nr. 6156, rekest van het Pijpkergilde in Noordbroek (ongedateerd, maar ca. 1800).

---