Oude Veenkoloniën waren bijenhoudersgebied bij uitstek in Groningerland

Dat ik de boedelinventaris van Jan Davids Braam vond, kwam door een nieuw ‘trucje’ in de geavanceerde modus van Alle Groningers. Door een procentteken (%) zonder spatie voor een beroepsaanduiding te zetten, krijg je – spelfouten daargelaten – alle akten van de burgerlijke stand waarin dat beroep genoemd wordt. Deze truuk kan je bijvoorbeeld uithalen met bijenhouder, bijker, ijmker, iemker, imker en bijhouder. In totaal krijg je voor die synoniemen dan 94 akten, die als volgt verdeeld zijn over de periode die de Burgerlijke Stand bestrijkt, onder aftrek van de min of meer recente decennia waarvoor een embargo op de akten berust:

Akten Burgerlijke Stand waarin bijenhouder, bijker, ijmker, iemker, imker of bijhouder genoemd wordt als hoofdberoep van een persoon in die akte. Bron: allegroningers.nl .

Vooral in de eerste decennia van de negentiende eeuw, duidden mensen zichzelf of wijlen hun vader nog aan met een dergelijk hoofdberoep. In de tweede helft van de negentiende eeuw viel dat duidelijk terug, waarna er een partieel herstel optrad in de eerste helft van de twintigste eeuw.

Of de grafiek ook werkelijk het voorkomen van professioneel imkerschap weerspiegelt blijft onzeker. Zoals je aan Braam kon zien, gaf men wel eens de voorkeur aan een andere beroepsaanduiding, terwijl het werkelijke hoofdberoep toch bijenhouder was. Je moet er dan ook rekening mee houden dat er veel meer professionele imkers waren, dan in de akten voorkomen. Het is ook nog mogelijk dat de grafiek vooral het beroepsimago weergeeft. Bovendien zijn de cijfers vanaf 1918 gedrukt doordat de geboorte-aangiften voor die periode nog niet in Alle Groningers zitten.

Uiteraard betreffen die 94 akten niet even zovele bijenhouders, omdat ettelijke imkers in meerdere akten voorkomen. In totaal kon ik 56 mannen identificeren die de bijenteelt als hoofdberoep noemden of als imker etc. werden aangeduid. De namen staan in een lijst die ik bij wijze van bijlage onderaan dit stukje heb geplaatst. In enkele gevallen, vooral in de eerste decennia van de negentiende eeuw, droegen die mannen ook familienamen, ontleend aan hun beroep. Zo hadden imkers in Wolfsbarge en Wehe de achternaam Bijker, terwijl een collega uit Warfhuizen Bijman, ook wel Bijma heette en een vakbroeder uit Hoogezand De Bij genoemd werd. In enkele gevallen zie je bovendien imkerdynastieën, waarbij het beroep van vader op zoon overging. Zoiets had ik al geconstateerd bij de familie Braam (Hoogezand e.o), maar het bleek ook ’t geval bij de Potjewijds (Oude Pekela) en de Van Timmerens (Slochteren).

Hiermee zijn al wat plaatsnamen genoemd. Verreweg het interessantst is inderdaad de vraag waar de mannen woonden, die als hoofdberoep bijenhouder opgaven, of ermee werden genoemd. En dan bedoel ik niet de gemeenten, maar de plaatsen waar deze imkers werkelijk woonden. Die woonplaatsen heb ik op een kaartje gemarkeerd:

Vooral in de omgeving van Slochteren, Hoogezand-Sappemeer, Veendam-Wildervank, het oudste deel van Stadskanaal en de beide Pekela’s kwam de beroepsaanduiding veel voor. In het Westerkwartier was het al beduidend minder, terwijl er in Hunsingo, Fivelingo (met uitgezondering van de omgeving Bierum), het Oldambt en Westerwolde maar weinig mannen waren die zich bijenhouder enz. noemden.

Nogmaals, er is een dark number van mannen die het beroep wel uitoefenden, maar de voorkeur aan een andere aanduiding gaven. Toch weerspiegelt het kaartje mijns inziens wel, waar mensen vooral van de bijenteelt konden leven, namelijk in Midden-Groningen en de oude Veenkoloniën. Dit was ook het gebied, dat centraal gelegen was tussen gebieden met verschillende dominante drachtplanten. Zelf kende het veel boekweitteelt, verder konden bijen naar het koolzaad in het Oldambt en de Ommelanden en naar de heide in Drenthe en Westerwolde.

Dat er veel bijen tussen zulke gebieden vervoerd werden, kan je ook zien aan enkele overlijdensakten. Zo stierf Jan Klaassens Bijman uit Warfhuizen in augustus 1824, tijdens de heidebloei, in het Drentse Hoogeveen, terwijl de Hoogeveense bijker Hendrik Smith in juni 1818, tijdens de koolzaadbloei, in Pieterburen overleed. De laatste heb ik overigens niet in onderstaande lijst opgenomen, net zomin als een andere Drent en enkele Friese imkers. Het was me immers louter te doen om de Groningse bijenhouders.

Bijenhouders etc., genoemd in Alle Groningers:

WOONPLAATS	NAAM BIJENHOUDER	GENOEMD IN AKTEN UIT JAAR
Bedum	Jan de Neu (vgl. Zuidbroek)	1900, 1905, 1907, 1909,
Bierum	Derk Jans Draak	1827
	Jan Gerrits Schuurman	1838
	Tjark Alberts van Dijk	1850
Foxhol (gem. Hoogezand)	David Jans Braam (vgl. Hoogezand)	1845, 1846
Grijpskerk	Eduard Poppema	1911, 1913, 1914
Groningen	Willem Spiekman	1826
Haren	Evert Heidema	1927
Hellum (gem. Slochteren)	Jan Eisses Doornbos	1879
Hoogezand	Hindrik Stoffers de Bij	1816
	Jan Davids Braam (vgl. Foxhol)	1820
Kalkwijk (gem. Hoogezand)	Arend Aljes Smit	1822, 1823
Kleinemeer (gem. Sappemeer)	Derk Vegter	1868
	Jan Barkman	1901
Kolham (gem. Slochteren)	Jannes Tepper	1876, 1877
	Pieter Schuur	1879
Midwolda	Willem Baas	1943
Nieuwe Pekela	Pieter Alles de Jonge	1813, 1814
	Willem Jans Horlings	1832
	Harm Jans de Weerd	1833
Noordhorn	Jan Vlietstra	1906, 1912, 1913
Opende (gem Grootegast)	Pieter van Velden	1921
Oude Pekela	Harmen Klaassens Pottjewijd	1814
	Geert H. Potjewijd	1816, 1818
Schildwolde	Eisse Folkersma	1920, 1929, 1930, 1931, 1934, 1943
	Jans Folkersma	1930, 1931
Sebaldeburen (gem. Grootegast)	Johannes Schaafsma	1919, 1923
Siddeburen (gem. Slochteren)	Kornelis Koning	1894, 1896
Slochteren	Jakob Jans Meelker	1856
	Eisse van Timmeren	1913
	Jakob Hindrik van Timmeren	1927
Spijk (gem Bierum)	Klaas Simons Groenewold	1827
Stadskanaal (gem. Wildervank)	Gozen Albertus van Groenendal	1838
Stadskanaal (gem. Nieuwe Pekela)	Pieter Hindriks Brouwer	1826
	Harm Arends	1882
Veendam	Arend Hindriks Bolhuis	1830
	Jan Geerts Kool	1856
	Derk Vos	1901
	Koert Kram	1906
Vlagtwedde	Heero Harms Tammes	1828
Warfhuizen	Jan Klaassens Bijman (ook 3x Bijma)	1818, 1820, 1821, 1824, 1836, 1838
Wehe (gem. Leens)	Jan Tammes Bijker	1814
Westerbroek (ge, Hoogezand)	Eildert Jans Braam	1819, 1824, 1826, 1836, 1838, 1842
Westerlee (gem. Scheemda)	Albertus Hermannus Rademaker	1937
Westerzand (vgl. Sebaldeburen)	Johannes Schaafsma	1918
Wildervank	Abraham Harms Staal	1837, 1839, 1841
	Jacob Jans Boer	1851, 1852, 1855
	Lourens Fokkes Kroon	1852, 1859
	Hindrik Haijes Rubing	1864, 1869
De Wilp (gem Marum)	Eelke Nieman	1921
	Jelle/Jelke Tienstra	1926, 1934
Windeweer (gem Hz)	Reint Arents Nieboer	1812, 1822
	Folkert Buitenhof	1923, 1930
Winschoten	Jan Wever	1934
Wolfsbarge (gem Hz)	Arend Berend Bijker	1824
Zuidbroek	Jan de Neu (vgl. Bedum)	1899

---