Familienaam Wasscher blijkt afgeleid van het Washuis

Het Washuis en zijn directe omgeving zoals geschetst door Theodorus Beckeringh, ca. 1760. Collectie Groninger Archieven 2849-11 (uitsnede).

Ben bezig met het ontcijferen van een procesdossier over een brandstichting bij de pastorie van Leegkerk, in 1809. Door de verklaringen heen krijg je een mooi beeld van de omgeving: de schildersbaas en zijn jonkje die in de kerk bezig zijn, de schoolmeester die op het land een wagen met zaad ophaalt, de meid van de weem die in de tuin pronkers plukt, terwijl de brand uitbreekt.

Een van de mannen die zich op het alarmluiden van de klok naar de pastorieschuur haasten om daar de brand in het hooi te blussen, is Aldert Jacobs. Bij zijn eerste getuigenverhoor, op 17 oktober, heet het nog van hem dat hij woont “bij zijn vader in het Waschhuis bij het Aduarderdiep onder Leegkerk”. Dit verhoor tekent hij nog als Aldert Jacobs. Bij de bevestiging onder ede van dit verhoor, ruim een week later, wordt dat echter Aldert Jacobs Wasscher, terwijl hij tekent als Aldert Jacobs Wasker. Zijn woonplaats blijft Leegkerk, maar zijn leeftijd en plaats van herkomst worden dan gespecificeerd als 25, geboren te Winsum.

Uit Alle Groningers blijkt dat de achternaam Wasscher/Wasker nog niet zo lang bestond en dat hij in het geval van Aldert Jacobs zelfs voor het eerst werd gebruikt (of opduikt) bij de registratie van een doop, huwelijk of sterfgeval in Groningerland. Dat was namelijk toen Aldert bijna anderhalf jaar eerder trouwde met een meisje uit Onderdendam. In het huwelijkscontract noemen hij en zijn vader Jacob Cornelis zich dan Wasscher, terwijl de bruidegom een dag later in het kerkboek Aldrik Jacobs Wasker wordt genoemd.

Dat Wasker vormde een eenmalige aanduiding – voortaan gebruikte men louter de spellingsvarianten Wasscher en Wascher. Mij gaat het er echter om, hoe de achternaam de wereld in kwam. Hoe dan ook is die ontstaan, terwijl Aldert en zijn vader het Waschhuis bewoonden. De familienaam was dus van de huisnaam afgeleid, waarbij je je afvraagt of dat Wasscher ook nog op een kostwinning duidde of een beroepsaanduiding vormde.

Hierbij is mogelijk relevant dat het huwelijk van Aldert plaatsvond in de katholieke kerk van Bedum. Was de familie katholiek? En sluit dat dan aan bij het feit dat het Waschhuis een oude uithof van het klooster Aduard was, waarvan een gangbare naamsverklaring zegt, dat de kloosterlingen er hun was lieten doen?

Overigens noemde Aldert Jacobs zich na 1811 Nieland. Hij en zijn gezin verhuisden naar Aduard, waar hij schipper werd.

De familienaam Was(s)cher bleef via een andere weg wel behouden en was in 1947 nog typisch Gronings, met driekwart van de naamdragers wonend in deze provincie..

—

Bron: RHC Groninger Archieven, Toegang 136 (archief Hoge Justitiekamer) inv.nr. 2170, verhoren d.d. 17 en 25 wijnmaand 1809.

---